Misschien heb je het zelf ook voorbij zien komen: op verschillende sociale media zijn berichten te vinden over mensen die het thuiswerken door corona als een kans aan hebben gegrepen om een tijdje vanuit het buitenland te gaan werken. Charlie’s Travels zag het verplichte thuiswerken als een mogelijkheid om mensen naar een villa in Kenia te halen om vanuit daar remote ‘thuis’ te werken. Een andere mogelijkheid is natuurlijk om een paar maanden een huis te huren aan de Costa Del Sol en om de vrijdagmiddagborrels te starten met de voetjes in het zand en een koud biertje in de hand. Voor velen klinkt dat waarschijnlijk als muziek in de oren. Nu is het tijdelijk in Kenia of Spanje uitvoeren van je dienstbetrekking op zich niet zo spannend voor je belastingplicht in Nederland. Zolang je daar maar minder dan 183 dagen in het jaar verblijft. Maar voor grensarbeiders die in een ander land werken dan waar ze wonen, kan het thuiswerken in hun woonland echter wel gevolgen hebben.
Grensoverschrijdend werken, hoe zat dat ook al weer?
Niemand wil natuurlijk te veel belasting betalen, en al helemaal niet twee keer over hetzelfde inkomen. Dit laatste is wel een risico dat ontstaat als je in een ander land werkt dan waar je woont: in principe zal een land willen heffen over ál je inkomen als je in dat land woont. Het maakt niet uit waar ook ter wereld dat inkomen is verdiend. Daarnaast zal een land ook willen heffen over inkomen dat je ontvangt voor werkzaamheden die je verricht in dat land. Hier wordt heel feitelijk naar gekeken. Dus als je bijvoorbeeld 3 werkdagen in België thuiswerkt, en 2 werkdagen in Nederland werkt op kantoor, dan zal Nederland over die 2 dagen willen heffen. België wil als woonland heffen over je wereldinkomen, dus zal willen heffen over alle 5 de werkdagen. Die twee werkdagen in Nederland zouden dan dus dubbel belast worden.
Om te voorkomen dat zowel het woonland als het werkland belasting heffen over hetzelfde deel van je inkomen, is er in bijna alle belastingverdragen een bepaling opgenomen die het heffingsrecht over dat inkomen toewijst aan je woonstaat of je werkstaat. In principe mag je woonstaat heffen, tenzij je (een deel van) je dienstbetrekking uitoefent in het werkstaat. In dat geval mag de werkstaat heffen over (dat deel van) je inkomsten. Hierop bestaat wel een uitzondering: als je minder dan 183 dagen aanwezig bent in de werkstaat, het salaris niet wordt betaald door een werkgever in de werkstaat én het salaris komt niet ten laste van een vaste inrichting in de werkstaat, dan wordt het heffingsrecht uitsluitend toegewezen aan de woonstaat. Ook als je een paar dagen in het buitenland werkt.
Die uitzondering zorgt er dus voor dat er niet zoveel aan de hand is als besluit om een maandje remote te gaan werken in Kenia. Maar, beperk het dan wel tot maximaal een half jaar als je gewoon belast wil blijven in Nederland.
Die uitzondering zorgt er dus voor dat er niet zoveel aan de hand is als besluit om een maandje remote te gaan werken in Kenia of Spanje. Dit geldt overigens wel alleen voor de belastingen, voor sociale zekerheid ligt dit anders.
Belastingheffing van grensarbeiders
Grensarbeiders die in Nederland werken maar in België of Duitsland wonen, voeren vaak hun gehele dienstbetrekking uit in Nederland. Op basis van het belastingverdrag wordt hun inkomen dan volledig belast in Nederland. Dit kan voor een Belg als nadeel hebben dat hij bepaalde aftrekposten in België niet kan toepassen. Zijn inkomen is daar immers niet belast. In dat geval kan hij in Nederland een verzoek indienen om aangemerkt te worden als kwalificerend buitenlands belastingplichtige. Dit geeft hem, indien hij 90% van zijn inkomen verdiend in Nederland, recht op dezelfde behandeling als binnenlandse belastingplichtigen (dus als Nederlanders). Zo kan hij bijvoorbeeld zijn Belgische hypotheek in aanmerking laten komen voor de hypotheekrenteaftrek in Nederland. Dit is een codificering van Europese jurisprudentie (i.e. Renneberg en Schumackcer). In de belastingverdragen met Duitsland en België zijn ook compensatieregelingen opgenomen. Deze dienen hetzelfde doel: je kunt niet slechter af zijn door grensoverschrijdend te gaan werken.
Maar dit zorgde er wel voor dat er aan het begin van de coronacrisis het een en ander leek te veranderen voor grensarbeiders door het thuiswerken. Diezelfde Belg die normaal in Nederland werkt, ging nu in België thuiswerken. En op basis van het arbeidsartikel, zou dat met zich meebrengen dat Nederland dan niet langer bevoegd is om over zijn inkomen te heffen.
Sociale zekerheid bij grensoverschrijdend werken
Voor sociale zekerheid gelden er andere regels. De hoofdregel is dat je sociaal verzekerd bent daar waar je werkt. Dus de Belg die zijn volledige dienstbetrekking in Nederland uitoefent, is sociaal verzekerd in Nederland. Op het moment dat hij in twee staten gaat werken wordt het anders: binnen Europa hebben de lidstaten van de Europese Unie, Noorwegen, IJsland, Liechtenstein en Zwitserland afspraken gemaakt om de sociale zekerheid op elkaar af te stemmen. Zo kun je niet sociaal verzekerd zijn in meer dan één staat. Als je in twee of meer staten werkt, ben je sociaal verzekerd in de staat waar je woont mits je daar minstens 25% van je werkzaamheden verricht. Als je niet 25% van je werkzaamheden verricht in je woonstaat, ben je verzekerd daar waar de zetel van de onderneming waarvoor je werkt zich bevindt. Ga je echter naar een land buiten de EU, dan is er niet altijd een verdrag. Het gevolg: er is sprake van sociale zekerheid in twee landen.
Gevolgen van thuiswerken door het coronavirus
Voor de coronacrisis was de Belg die in Nederland werkte, dus belast en sociaal verzekerd in Nederland. Maar door het verplichte thuiswerken veranderd deze situatie volledig: hij voert zijn dienstbetrekking nu uit in België en hij verricht meer dan 25% van zijn werkzaamheden in zijn woonland. Het heffingsrecht over zijn inkomen én zijn sociale zekerheid zou daardoor verplaatsen van Nederland naar België.
Gelukkig heeft ons kabinet ook ingezien dat dit voor grensarbeiders de nodige problemen zou opleveren. Nederland heeft daarom met België en Duitsland afspraken gemaakt over de behandeling van dit soort gevallen. Ze hebben afgesproken dat voor grensarbeiders geen verschuiving van het heffingsrecht of verandering in de sociale zekerheidsplicht plaatsvindt, indien zij als gevolg van het thuiswerken hun dienstbetrekking niet meer in het werkland uitoefenen.[1]
De afspraken die Nederland met Duitsland en België heeft gemaakt gelden in ieder geval tot eind juni. Daarna worden de afspraken met Duitsland automatisch verlengd, totdat Nederland of Duitsland de bilaterale overeenkomst weer opzegt. De overeenkomst met België moet vanaf juni elke maand weer verlengd worden. Als een van de twee landen besluit dat dat niet meer nodig is, dan houdt deze behandeling op.
Nu nog niks aan de hand, maar bezint eer ge begint met thuiswerken ná corona!
Vooralsnog is er dus niks aan de hand bij grensarbeiders (in Duitsland of België). Maar houd wel in gedachte dat wanneer de huidige coronaregels voorbij zijn en je blijft thuiswerken, er wel het een en ander kan gaan veranderen. Als je meer dan 1 dag per week gaat thuiswerken, dan zou je sociale zekerheid zich zomaar kunnen verplaatsen naar je woonland in plaats van je werkland.
Ben je een werkgever en heb je nu al werknemers die alvast een maandje remote zijn gaan werken in bijvoorbeeld Spanje of Kenia? Grote kans dat als je niks geregeld hebt als zij (onbedoeld) sociaal verzekerd blijken te zijn in Spanje of Kenia. Let dan op: als werkgever ben je er dan namelijk ook verantwoordelijk voor om de premies te betalen in die landen.
[1] Kamerstukken 2019-20, 35 420, nr. 77. (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-35420-77.html)